Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine predstavio je novi međunarodni projekat “After the ice-Forager uses of persistent places” u sklopu kojeg istraživači namjeravaju bolje razumjeti zajednice lovaca i sakupljača koje su krajem posljednjeg ledenog doba (kasni paleolit) nastanjivale prostor oko basena jadranskog mora.
U projektu učestvuju istraživaći Univerziteta Ferera i Univerziteta La Sapienza of Rome.
Kao reprezentativni lokaliteti za razumijevanje ovih zajednica i poređenje života na dva različita istovremena staništa izabrane su potkapine Badanj kod Stoca u Bosni i Hercegovini i Taljente (Tagliente) u sjevernoj Italiji.
Zamjenica direktora i viši kustos Ana Marić za Klix.ba je objasnila kako je došlo do realizacije ovog značajnog projekta.
“Jedan od nositelja projekta ‘After The Ice’, Dušan Borić je u periodu 2019. – 2021. godine sudjelovao kao vanjski konsultant u postavljanju stalne izložbe ‘Bosna i Hercegovina u prethistorijsko doba’. Tom su se prilikom razvili dobri kolegijalni odnosi, te se Zemaljski muzej BiH odazvao pozivu rimskog univerziteta La Sapienza na sudjelovanje u projektu koji može donijeti nove, dosad nepoznate činjenice o najstarijim stanovnicima ovoga područja”, kazala je Marić.
Slojevi ova dva lokaliteta pokrivaju period tzv. epigravitjena, tokom kojeg dolazi do naglog otopljavanja i podizanja razine Jadranskog mora.
Marić je istakla da u slučaju lokaliteta Bdanj u Borojevićima kod Stoca govorimo o kulturi epigravetijena u periodu gornjeg paleolitika, odnosno, o godinama 20.000-10.000 prije sadašnjosti.
“Radi se o zadnjim fazama paleolitika, tj. starijeg kamenog doba, koji je osim u Hercegovini potvrđen i na sjeveru Bosne, tj. na lokalitetu Kadar u Svilaju kod Odžaka. Prvi i najjednostavniji način određivanja starosti jest usporedba pokretnog arheološkog materijala sa sličnim primjercima na drugim lokalitetima gdje je starost već poznata. Ipak, najsigurniji rezultati dobijaju se metodom radioaktivnog izotopa ugljika C14, koja se primjenjuje na organskim ostacima, ukoliko isti postoje”, kazala je Marić.
Prije oko 20,000, tokom maksimuma glacijacije, nivo Jadranskog mora bio je na oko 130 m niže od današnjeg nivoa mora. Tokom čitavog perioda postoji direktna kopnena veza preko sjevernog Jadrana, snažne kulturne veze i populacioni uticaji između ljudskih zajednica italijanskog i balkanskog poluostrva.
Naša sagovornica ističe da se veze spomenutih zajednica utvrđuju analizom pokretnog materijala s oba (ili više) lokaliteta.
“Svaka zajednica pokazuje određene karakteristike u izradi predmeta koje su koristili, ukoliko se među tim materijalom nađe nešto što odstupa od karakteristične izrade, područje analize se širi dok se nađe izvor. Kontakti su uvijek postojali i ne moraju nužno biti fizički (migracije stanovništa, trampa, trgovina, udaja I sl.), već mogu biti ostvareni i kao transfer ideja”, napominje Marić.
Veliki fundus arheološkog materijala sa nalazišta Badanj čuva se u Zemaljskom muzeju BiH i otkriven je tokom dvije istraživačke faze – između 1976. i 1979. godine, koju je vodio tadašnji kustos Zemaljskog muzeja BiH Đuro Basler i između 1986. i 1987. godine koju su vodili Zilka Kujundžić Vejzagić ispred Muzeja u partnerstvu sa Robertom Whallonom ispred Sveučilišta Mičigen u SAD. Novi projekat ima za cilj da analizira do sada neobrađene dijelove kremenog i koštanog materijala, prije svega ostatke kremenih oruđa i ostatke životinjskih kostiju.
Đuro Basler
Tokom već započetih analiza na ostacima kostiju, pronađeni su dezartikulisani ostaci ljudskih kostiju koje su sada direktno datovane putem metode radiokativnog ugljenika. Dobijeni datum potvrđuje kasnopaleolitsku starost ovih ljudskih ostataka i ovi ostaci trenutno predstavljaju najstarije direktno datovane ljudske ostatke na teritoriji Bosne i Hercegovine.
U toku je i analiza drevne DNK ovih individua čime ćemo dobiti dragocjene podatke o genetskom naslijeđu ovih paleolitskih zajednica što će dati prvu informaciju o populacijama koje su naseljavale Balkansko poluostrvo tokom kasnog paleolita.
